10 loài cây ăn thịt dữ dằn nhất hành tinh – BBC News Tiếng Việt

Dale Shaw

BBC Earth

Con lớn ăn con bé, con
bé ăn con bé hơn, thậm chí con bé hơn cũng ăn… vậy đó, bạn hiểu ý
mà, đúng không? Và ở đáy của chuỗi thức ăn là những loài cây có vẻ
chỉ cần sinh tồn bằng nước và ánh mặt trời. 

Nhưng thiên nhiên chưa bao giờ đơn giản.
Bởi vì giữa những tán lá yên bình đầy vẻ vô hại đó là cả sự dịch
chuyển của các loài ăn thịt, chúng không chỉ ăn thịt (để có được
chất dinh dưỡng rất cần thiết không có được từ đất), mà  còn
sử dụng những phương tiện săn mồi quỷ quyệt và sáng tạo để gài bẫy
con mồi.

Những loài vật có khả năng dự báo thảm
họa

Kiệt tác cầu bằng rễ cây sống bắc qua
sông ở Ấn Độ

Con người sẽ tiến hóa như thế nào trong
một triệu năm?

Cây bẫy ruồi
Venus

Có lẽ loài cây nổi tiếng nhất trong nhóm
cây ăn thịt, cây ăn thịt côn trùng đầy tính biểu tượng này thuộc
chi gọng vó và thành thục hơn bạn tưởng rất nhiều. 

Lá của cây này có phần đóng mở như bộ
hàm có có bản lề, vòng quanh là những chiếc “răng” gai nhọn quanh
rìa lá, cùng với nhiều sợi lông cực kỳ nhạy cảm. Khi một con côn
trùng đậu xuống và chạm vào những sợi lông này, cái bẫy sẽ đóng
lại. 

Con mồi quằn quại giãy giụa kích thích
cây tiết ra các enzyme để tiêu hóa con côn trùng trong vài
ngày. 

Loài cây này có cấu trúc tinh tế đến mức
nó có thể xác định những kích thích không phải là con mồi, ví dụ
như hạt mưa rơi. 

Cây nắp ấm vàng

Họ hàng nhà cây ăn thịt còn có cây nắp
ấm – vì hình dạng của chúng – dùng những chiếc lá được điều chỉnh
thành cấu trúc hình ống để lừa côn trùng vào, sau đó bẫy chúng và
ăn thịt. 

Cây nắp ấm vàng có ở miền nam nước Mỹ,
loài cây này là ví dụ điển hình cực kỳ ấn tượng của loài cây ăn
thịt, và có thể mọc cao đến một mét. 

Côn trùng bị quyến rũ vì màu sắc rực rỡ,
và vì mật hoa của cây có chất độc khiến côn trùng tê liệt. Thành
ống của hoa có sáp, khiến côn trùng sẽ trượt xuống đáy ống, nơi
dịch tiêu hóa sẽ nhanh chóng tiêu diệt chúng.

Cây nắp ấm Nepenthes
Rajah

Thành viên này của chi nắp ấm còn được
biết đến với tên gọi “chiếc cốc của khỉ”, vì người ta từng thấy
loài linh trưởng uống nước từ lá cây này khi khát. 

Cây nepenthes rajah mọc ở đảo Borneo là một
trong số những loài cây ăn thịt lớn nhất hành tinh. 

Loài cây chết người này có khả năng mọc
dài đến sáu mét, có thể trữ đến ba lít nước, và hai lít rưỡi dung
dịch tiêu hóa. Kích cỡ khổng lồ cho thấy rằng loài cây này không
chỉ ăn thịt các động vật không xương sống: như ếch nhái, thằn lằn,
chim chóc và thậm chí chuột cũng bị lừa vào thân cây, và bị tiêu
hóa bằng dịch axit. 

Loài cây này còn phát triển mối quan hệ
cộng sinh khác thường với loài chuột chù núi. Chuột chù ăn mật hoa
của cây và thải phân vào ấm cây, giúp cây này có được lượng
nitrogen rất cần thiết. 

Cây gọng vó lùn
pulchella (Drosera Pulchella)

Trái ngược với cây rajah đầy quyền năng là loài cây gọng vó pulchella bé
nhỏ, hay còn được gọi là cây gọng vó lùn, có mặt ở miền tây nam
nước Úc. 

Loài cây này chỉ có rộng 15-20mm, nhưng
chúng là loài cây ăn thịt hung hãn. Chúng dụ dỗ con mồi bằng cách
tiết ra dịch chất có vị ngọt từ các đầu tua nằm cuối lá. Cách này
sẽ khiến côn trùng bị dính vào rất nhanh trước khi các đầu tua co
lại và phủ lên con côn trùng dịch nhầy. Sau đó con côn trùng sẽ dần
bị tiêu hóa trong vài tuần. 

Cây rong bắt mồi nổi cỡ
lớn 

Cây rong bắt mồi dùng phương thức hoàn
toàn khác để bẫy con mồi. 

Loài cây này có mặt ở ao, hồ và suối,
với các sợi lông tơ “kích thích” trên bề mặt bọng (là những túi
rỗng nhỏ) sẽ bắt dính khi con mồi trôi qua. Tất cả hành động này
chỉ diễn ra trong vài phần triệu giây – nhénh gấp 100 lần so với
cây bắt ruồi Venus. 

Có mặt ở miền đông nam Hoa Kỳ, cây rong
bắt mồi nổi cỡ lớn, đúng như tên gọi, là một trong những loài lớn
nhất, với tua mọc dài đến hai mét. Trong thực tế, kích cỡ của cây
này đe dọa các loài cây và côn trùng bản địa, vì loài cây ăn thịt
xâm lấn này chiếm phần lớn diện tích mặt nước. 

Bụi cây bắt ruồi
Gorgon’s Dewstick

Trong khi một vài loài cây ăn thịt, như
cây bắt ruồi Venus, trông có vẻ đáng sợ thì một số khác lại bẫy con
mồi bằng vẻ ngoài vô hại. 

Có mặt ở tỉnh Western Cape ở Nam Phi,
loài cây bụi có lá mảnh mai này có vẻ ngoài khiến người ta bị đánh
lừa. Cây này còn được gọi là bụi cây bắt ruồi, vì nó có những “xúc
tu” với chất nhầy dính để bắt con mồi. 

Nhưng loài cây này không ăn côn trùng.
Thay vào đó, nó sẽ đợi loài bọ nhảy trên cây có tên là bọ sát thủ
(Pameridea roridulae) đến ăn con mồi, và loài
cây này sẽ tận hưởng chất dinh dưỡng xuất hiện trong dịch chất mà
loài bọ này làm rơi lại. 

Có mặt ở miền Tây Úc (cây này còn có tên
gọi cây nắp ấm Tây Úc), cây nắp ấm Albany là một loài cây độc đáo
trong số các cây ăn thịt. 

Đây là loài cây duy nhất trong giống cây
bắt mồi nắp ấm (cephalotus),
người ta cho rằng cây này là ví dụ điển hình của quá trình tiến hóa
hội tụ, nghĩa là nó phát triển những đặc tính tương tự với các sinh
vật khác mà không có liên lạc họ hàng gì. 

Trong thực tế, loài cây này có họ gần
với bắp cải và hoa hồng hơn so với những cây nắp ấm khác. Nhưng
cũng như chúng, cây nắp ấm này có lá dạng ống – hay còn gọi là “ấm”
– với nắp đậy tránh mưa. Côn trùng bị lừa vào bên trong, vì màu sắc
đỏ và trắng, nhưng những cái răng sắc nhọn như gai dọc viền ấm
không cho chúng quay trở ra. Cuối cùng chúng trượt xuống đáy ấm, và
sau đó bị tiêu hóa trong bể enzyme. 

Cây dứa Brocchinia
Reducta

Họ dứa cảnh là họ cây trong đó có quả
thơm cũng như một số loại cây cảnh trồng trong nhà phổ biến và
nhiều màu sắc. Nhưng trong số họ hàng cũng có vài loài ăn
thịt. 

Có ba loại cây dứa ăn thịt, trong đó có
cây dứa brocchinia reducta mọc ở Nam
Mỹ. 

cũng như các cây họ dứa khác, phần thân
lá cuộn như dạng hoa hồng là nơi chứa nước. Hình dạng giống như hoa
này được cho là để thu hút côn trùng, cùng với lớp chất bọc lá phản
chiếu tia UV trong ánh sáng. 

Và để ăn chắc, cây này còn có mùi thơm
ngọt ngào, quyến rũ mời gọi bữa tối của nó lại gần. Côn trùng bị dụ
lại gần sau đó sẽ bị bẫy vào trong, trói chặt và dìm chết, sau đó
phân hủy thành món “súp dinh dưỡng.” 

Cây bình hổ mang [Cobra
Lily]

Họ hàng này của cây nắp ấm có tên như
vậy vì hình dạng cực kỳ giống với chiếc đầu dẹt của rắn hổ
mang. 

Chiếc lá chẽ đôi càng làm rõ nét thêm
tưởng tượng về loài rắn, vì nó có khả năng tương tự như răng nanh
hoặc lưỡi. 

Tương tự, loài cây này sử dụng mật để
thu hút các loài côn trùng không nghi ngờ gì, nhưng nó còn che giấu
một mẹo quỷ quyệt khác. 

Phần trong mờ trên chiếc nắp bên trên
thân ấm khiến côn trùng nghĩ đó là đường trở ra an toàn. Nhưng nỗ
lực tháo chạy yếu ớt của côn trùng chỉ khiến nó giãy giụa thêm và
uể oải nhanh hơn. 

Không giống các loài cây săn mồi khác,
cây bình hổ mang sản xuất ra vi khuẩn – thay vì enzyme tiêu hóa –
để phân hủy con mồi và tiêu hóa chúng. 

Cây lá móc kép
Triphyophyllum Peltatum

Là ứng viên tiềm năng cạnh tranh với cây
nắp ấm nepenthes rajah tranh danh hiệu cây ăn
thịt lớn nhất thế giới, cây lá móc kép Triphyophyllum peltatum có khả năng mọc những sợi tua
dài đến 50m và dày 10cm. 

Loài cây cực kỳ hiếm này thực sự gây
nhiều tò mò và sở thích ăn thịt của nó chỉ mới được biết đến sau 50
năm người ta phát hiện ra nó. 

Là loài cây bản địa ở Tây Phi, loài cây
sành sỏi này có vòng đời phức tạp. Trước khi nở hoa, cây sản nảy
sinh một sợi xoắn tua giống như lá nhưng có bề mặt dính để bẫy và
hấp thụ côn trùng. 

Nhưng sau kỳ nở hoa, loài cây này rời bỏ
tập tính bắt mồi và phát triển thành một dạng cây dây leo không ăn
thịt. 

Bài tiếng Anh đã đăng trên BBC
Earth.