Quan hệ nhân quả là gì? Cặp phạm trù nguyên nhân – kết quả?

• 1 1. Quan hệ nhân quả là gì?
• 2 2. Cặp phạm trù tác nhân – kết quả theo Mác – Lênin:
  • 2.1 2.1. Khái niệm nguyên nhân – kết quả:
  • 2.2 2.2. một vài tính chất của mối liên hệ nhân quả:
  • 2.3 2.3. Mối quan hệ biện chứng giữa tác nhân và kết quả:
  • 2.4 2.4. Ý nghĩa của phương pháp luận:
  • 2.5 2.5. Sự vận dụng cặp phạm trù tác nhân – kết quả trong thực tiễn:

nguyên nhân là phạm trù sử dụng để chỉ sự tác động lẫn nhau giữa các mặt trong cùng một sự vật hoặc giữa các sự vật với nhéu, gây ra một biến đổi nhất định nào đó.

Kết quả là một phạm trù dùng để chỉ những biến đổi xuất hiện do ảnh hưởng lẫn nhéu giữa các mặt trong một sự vật hoặc giữa các sự vật với nhéu gây ra ra.

Nội hàm của khái niệm nguyên nhân vừa trình bày đưa lại cho chúng ta nhận thức đầu tiên rất quan trọng, đó là sự vật hiện tượng không bao giờ là chính bản thân tác nhân, chỉ có sự tác động của các sự vật hiện tượng mới là tác nhân.

✅ Mọi người cũng xem : ngân hàng việt tín là ngân hàng gì

2.2. một vài tính chất của mối liên lạc nhân quả:

Tính khách quan

Mối LH nhân quả là mối liên lạc khách quan của bản thân các sự vật. Nó tồn tại ngoài ý muốn của con người, không phụ thuộc vào việc ta có nhận thức được nó hay không.

Vì mối quan hệ nhân quả là vốn có trong bản thân sự vật nên không thể đồng nhất nó với khả năng tiên đoán.

Tính tất yếu

– Tính tất yếu ở đây không có nghĩa là cứ có tác nhân thì sẽ có kết quả. Mà phải đặt tác nhân trong những điều kiện, hoàn cảnh nhất định.

Một nguyên nhân nhất định trong những điều kiện, hoàn cảnh nhất định chỉ có khả năng gây ra ra một kết quả nhất định. Đó là tính tất yếu của mối liên lạc nhân quả trong những điều kiện nhất định.

– Nếu những sự vật, hiện tượng về cơ bản là giống nhau, tác động trong những hoàn cảnh tương đối giống nhau thì sẽ gây nên những kết quả giống nhéu về cơ bản.

Nếu các tác nhân và hoàn cảnh càng ít khác nhau bao nhiêu thì các kết quả do chúng gây nên càng ít khác nhéu bấy nhiêu.

Tính phổ biến

Tất cả mọi sự vật, hiện tượng trong tự nhiên và xã hội đều đặn được gây ra bởi những nguyên nhân nhất định.

Không có sự vật, hiện tượng nào không có tác nhân của nó. Vấn đề là chúng ta đã phát hiện, tìm ra được tác nhân hay chưa.

2.3. Mối quan hệ biện chứng giữa tác nhân và kết quả:

Theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng, nguyên nhân và kết quả có mối quan hệ qua lại như sau

tác nhân sản phát sinh kết quả.

– nguyên nhân là cái nảy sinh kết quả, nên nguyên nhân luôn có trước kết quả. Còn kết quả chỉ xuất hiện sau khi tác nhân xuất hiện và bắt đầu ảnh hưởng.

mặc khác, không phải sự nối tiếp nào trong thời gian của các hiện tượng cũng đều biểu hiện mối liên lạc nhân quả.

– Nếu nguyên nhân khác nhau tác động lên sự vật theo cùng một hướng thì sẽ gây ra nên ảnh hưởng cùng chiều, đẩy nhanh sự hình thành kết quả. Ngược lại, nếu các tác nhân khác nhau ảnh hưởng lên sự vật theo các hướng khác nhau thì sẽ làm suy yếu, thậm chí triệt tiêu các tác dụng của nhau.

– Cùng một nguyên nhân có khả năng gây ra ra nhiều kết quả khác nhau tùy thuộc vào hoàn cảnh chi tiết. Ngược lại, cùng một kết quả có khả năng được gây nên bởi những tác nhân khác nhau tác động riêng lẻ hoặc cùng một lúc.

– Căn cứ vào tính chất, vai trò của tác nhân đối với sự hình thành kết quả, có thể phân loại tác nhân thành:

+ tác nhân chủ yếu và nguyên nhân thứ yếu.

+ tác nhân bên trong và nguyên nhân bên ngoài.

+ tác nhân khách quan và tác nhân chủ quan.

Sự ảnh hưởng trở lại của kết quả đối với nguyên nhân

nguyên nhân sản nảy sinh kết quả. Nhưng sau khi xuất hiện, kết quả không giữ vai trò thụ động đối với tác nhân, mà sẽ có ảnh hưởng tích cực ngược trở lại đối với nguyên nhân.

Ví dụ: Nhúng một thanh sắt vừa mới nung đỏ vào chậu nước nguội, thì nhiệt độ của nước trong chậu sẽ tang lên. Sau đó, nước trong chậu do tăng nhiệt độ sẽ kìm hãm tốc độ tỏa nhiệt của thanh sắt.

Sự thay đổi ngay vị trí giữa tác nhân và kết quả

nguyên nhân và kết quả có thể thay đổi vị trí cho nhau Điều này có nghĩa là một sự vật, hiện tượng nào đó trong mối quan hệ này là nguyên nhân, nhưng trong mối quan hệ khác lại là kết quả và ngược lại. Engels nhận xét rằng:

” tác nhân và kết quả là những khái niệm chỉ có ý nghĩa là nguyên nhân và kết quả khi được áp dụng vào một trường hợp riêng biệt nhất định. Nhưng một khi chúng ta thống kê trường hợp riêng biệt ấy trong mối liên lạc chung của nó với toàn bộ thế giới, thì những khái niệm ấy lại gắn với nhau trong một khái niệm về sự ảnh hưởng qua lại một cách phổ biến, trong đó nguyên nhân và kết quả luôn thay đổi vị trí cho nhau. Chuỗi nhân quả là vô cùng, không có bắt đầu và không có kết thúc. Một hiện tượng nào đấy được coi là tác nhân hay kết quả bao giờ cũng ở trong một quan hệ xác định chi tiết”

Ông cũng khẳng định:

” tác nhân và kết quả là những biểu tượng có ý nghĩa là nguyên nhân và kết quả khi nào được áp dụng vào một trường hợp riêng biệt, nhưng khi ta xét trường hợp riêng biệt ấy trong mối liên hệ chung của nó với toàn bộ thế giới, thì nguyên nhân hội tụ lại và quyện vào nhéu trong biểu tượng về sự tác động qua lại thường nhật trong đó nguyên nhân và kết quả luôn đổi chỗ cho nhau: cái ở đây hay bây giờ là nguyên nhân, thì ở chỗ khác hay lúc khác lại trở thành kết quả và ngược lại..”

Điều này xảy ra khi ta xem xét sự vật, hiện tượng trong các mối quan hệ khác nhau. Một hiện tượng nào đó trong mối quan hệ này là nguyên nhân thì trong mối quan hệ khác là kết quả và ngược lại.

Một hiện tượng nào đó là kết quả do một nguyên nhân nào đó nảy sinh, đến lượt mình sẽ trở thành nguyên nhân phát sinh hiện tượng thứ ba… Và quá trình này tiếp tục mãi không bao giờ kết thúc, tạo nên một chuỗi nhân quả vô cùng tận. Trong chuỗi đó không có khâu nào là bắt đầu hay cuối cùng.

2.4. Ý nghĩa của phương pháp luận:

Từ việc phát hiện mối quan hệ biện chứng giữa tác nhân và kết quả, Triết học Mác-Lenin nêu ra một số ý nghĩa phương pháp luận cho mối quan hệ này để ứng dụng vào thực tiễn và tư duy, cụ thể là:

– Mối liên hệ nhân quả có tính khách quan và tính thường nhật, nghĩa là không có sự vật, hiện tượng nào trong thế giới vật chất lại không có nguyên nhân. Nhưng không phải con người có thể nhận thức ngay được mọi tác nhân.

Nhiệm vụ của nhận thức khoa học là phải tìm ra tác nhân của những hiện tượng trong tự nhiên, xã hội và tư duy để giải thích được những hiện tượng đó. Muốn tìm nguyên nhân phải tìm trong thế giới hiện thực, trong bản thân các sự vật, hiện tượng tồn tại trong thế giới vật chất chứ không được tưởng tượng ra từ trong đầu óc của con người, tách rời thế giới hiện thực.

– Một kết quả có thể do nhiều nguyên nhân phát sinh. Những tác nhân này có vai trò khác nhau đối với việc hình thành kết quả. do đó trong hoạt động thực tiễn chủ thể cần phân loại các nguyên nhân, tìm ra tác nhân cơ bản, nguyên nhân chủ yếu, nguyên nhân bên trong, nguyên nhân bên ngoài, tác nhân chủ quan, tác nhân khách quan… Đồng thời phải nắm được chiều hướng tác động của các nguyên nhân, từ đó có biện pháp thích hợp tạo điều kiện cho tác nhân có ảnh hưởng tích cực đến hoạt động và Giảm sự vận hành của nguyên nhân có tác động tiêu cực. Vì tác nhân luôn có trước kết quả nên muốn tìm nguyên nhân của một hiện tượng nào đấy cần tìm trong những sự kiện những mối liên lạc xảy ra trước khi hiện tượng đó xuất hiện.

2.5. Sự vận dụng cặp phạm trù nguyên nhân – kết quả trong thực tiễn:

Đối với những mối LH nhân – quả ở trong một cách tự nhiên, con người càng nghiên cứu được càng thường xuyên càng tốt. Nhờ biết được những hậu quả do các tác động lẫn nhau giữa các sự vật hiện tượng trong tự nhiên, con người ta có khả năng lợi dụng được những nguồn năng lượng lớn để phục vụ ngày càng tốt hơn nhu cầu của con người.

Ví dụ biết được về hiện tượng của thủy triều là do sức hút của mặt trăng tạo nên làm cho nước biển bị cuốn theo gây ra nên những đợtt thủy triều tràn vào đất liền, người ta có khả năng lợi dụng nó để tạo ra nguồn điện.

Đồng thời người ta sử dụng mối quan hệ nhân – quả của các hiện tượng tự nhiên để thấy được những tác hại mà các hiện tượng đó gây ra.

Mối liên lạc nhân – quả ở trong lĩnh vực xã hội, tức là lĩnh vực hoạt động của con người phức tạp hơn rất thường xuyên. Mối quan hệ nhân – quả này có đặc điểm trước hết là nó chỉ xuất hiện khi có hoạt động của con người. Đặc vị trí này có thể đúng, không đúng ở trong những lĩnh vực khác nhau. Có những vận hành được coi là hoạt động có ý thức của cá nhân, nhưng lại là hoạt động vô ý thức đối với cộng đồng. Chủ thể hoạt động bao giờ cũng xuất phát từ lợi ích của chính bản thân mình, nhưng ảnh hưởng của nó tới đời sống xã hội còn tùy thuộc vào những mối liên lạc và những hệ lụy xã hội mà nó gây ra.

Ví dụ, lợi nhuận buôn ma túy là rất cao, cho nên bọn buôn bán ma túy không từ bỏ một hành vi nào thúc giục việc kinh doanh ma túy để kiếm lợi. Xét từ phía cộng đồng, đó là hành động rất có hại, hành động có thể nói là một hành động tự sát. tuy nhiên, những tác động đó người ta không thể ngăn ngừa một sớm một chiều, nếu không thống kê những quan hệ lợi ích ảnh hưởng vào quan hệ nhân – quả.

do đó thống kê mối quan hệ nhân-quả ở trong đời sống xã hội cũng chính là nghiên cứu mối quan hệ ảnh hưởng về mặt lợi ích. Những lợi ích nào được phát sinh từ những ảnh hưởng nào, nó đưa lại những hệ lụy nào, đó chính là mục tiêu đề nghiên cứu mối quan hệ nhân – quả trong đời sống cộng đồng.

Tóm lại, mối quan hệ nhân – quả được thể hiện ở rất thường xuyên lĩnh vực. Nhưng dù ở lĩnh vực nào thì con người cũng phải luôn luôn tìm hiểu, nghiên cứu để khắc phục, tránh những hệ lụy xấu do các ảnh hưởng gây ra ra. Ngược lại, chúng ta cũng có khả năng lợi dụng mối quan hệ nhân – quả này để đáp ứng cho cuộc sống của mình.