Sự ra đời của Ngày thơ Việt Nam – Rằm tháng Giêng

(BG)-Năm 1468, vào dịp mùa xuân, năm Quang Thuận thứ 9, đời vua Lê Thánh Tông, cháu nội của Lê Lợi, đưa quân đi tuần ở vùng biển Đông Bắc, có dừng thuyền ở chân núi Truyền Đăng, phía giáp với Vịnh Hạ Long (Quảng Ninh) để uống rượu ngâm thơ. Xúc động trước cảnh đẹp sơn thủy hữu tình của thiên nhiên, nhà thơ – nhà vua Lê Thánh Tông đã cho khắc một bài thơ lên vách đá, tạm dịch như sau:

Nước lớn mênh mông, trăm sông chầu vàoNúi non la liệt rải rác như quân cờ, vách đá liền trờiCó tráng trí, nhưng lúc mới dựng nghiệp vẫn theo người,                  như quẻHàm hào cửu tam (đã định)Nay một tay mặc sức tung hoành, quyền uy như thần gióPhía bắc, bọn giặc giã như hùm beo đã dẹp yênVùng biển phía đông, khói chiến tranh đã tắtMuôn thuở trời Nam, non sông bền vữngBây giờ chính là lúc hạn chế việc võ, tu sửa việc văn.

Từ đấy núi Truyền Đăng được gọi là núi Bài Thơ. Nơi vách núi khắc bài thơ của vua Lê đã được Nhà nước cấp bằng xếp hạng di tích quốc gia. Xuất phát từ ý nghĩa lịch sử này, theo đề nghị của Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Quảng Ninh  năm 1988, UBND tỉnh Quảng Ninh quyết liệt lấy ngày 26-3 dương lịch (ngày vua Lê Thánh Tông khắc thơ trên núi) làm ngày “Thơ Quảng Ninh”.

Qua 16 lần tổ chức, Ngày thơ Quảng Ninh hoạt động ý nghĩa và hiệu quả, có sức lan toả trong cả nước. Để thể hiện ý tưởng, nhu cầu và nguyện vọng của các nhà thơ Việt Nam tương đương đông đảo công chúng yêu thơ, được sự đồng ý của Ban Bí thư, Ban Văn hoá Tư tưởng Trung ương, ngày 26-12-2002, tại kỳ họp thứ 8, Ban Chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam (khoá 7) đã quyết liệt tổ chức Ngày thơ Việt Nam.

Ngày thơ Việt Nam lần thứ nhất được tổ chức vào đầu xuân, ngày rằm tháng Giêng năm Quý Mùi – 2003 trong phạm vi 63 tỉnh, thành phố trên cả nước, do hội văn học nghệ thuật các tỉnh, thành phố chủ trì. Tại Hà Nội, Ngày thơ Việt Nam đầu tiên được tổ chức long trọng tại Văn Miếu Quốc Tử Giám, thu hút hàng vạn người tham gia. 

Hình cờ thơ- nhuộm màu ngũ sắc như lễ hội cổ truyền, ở giữa có hoạ tiết hình con chim lạc và một chữ Thơ. Mẫu cờ thơ do nhạc sĩ, nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo thiết kế.

Như vậy, Ngày thơ Quảng Ninh được chọn theo ngày vua Lê Thánh Tông đề thơ trên núi Truyền Đăng (nay là núi Bài thơ). Còn ngày thơ cả nước được chọn vào ngày rằm tháng Giêng hàng năm- ngày mà cách đây 64 năm, tại chiến khu Việt Bắc, Bác Hồ đã viết bài thơ Nguyên Tiêu (rằm tháng Giêng) bằng chữ Hán:

Nguyên Tiêu

Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viênXuân giang, xuân thủy tiếp xuân thiênYên ba thâm xứ đàm quân sựDạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền.

Dịch nghĩa:

Rằm xuân lồng lộng trăng soiSông xuân nước lẫn màu trời thêm xuânGiữa dòng bàn bạc việc quânKhuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền.

(Bản dịch của Xuân Thuỷ) 

Mở đầu lễ hội Ngày thơ Việt Nam ở Hà Nội tương đương ở các địa phương đều ngâm bài thơ Nguyên Tiêu của Bác, rồi tiếp theo là thơ của các thi nhân nổi tiếng xưa, nay.

năm nay 2012, tròn 10 năm Ngày thơ Việt Nam, do vậy Hội Nhà văn Việt Nam dự định tổ chức hoành tráng hơn, có quy mô mở rộng tầm quốc tế tại TP Hạ Long (Quảng Ninh)- nơi khởi nguồn ý tưởng Ngày thơ Việt Nam. Từ ngày 1 đến 4-2-2012 diễn ra Liên hoan Thơ châu Á – Thái Bình Dương lần đầu tiên với sự tham gia của gần 100 nhà thơ đến từ gần 30 quốc gia và vùng lãnh thổ tham dự với chủ đề “Vì một châu Á-Thái Bình Dương hoà bình, hợp tác và phát triển“; lễ dâng hương di tích bài thơ cổ dưới chân núi Bài Thơ, tiếp theo là lễ thả thơ và dạ hội thơ với sự có mặt của các nhà thơ trong Ban Chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam, các nhà thơ được giải thưởng văn học nghệ thuật Hồ Chí Minh và giải thưởng Nhà nước, cùng đại sứ quán các nước ở Việt Nam.

    Nhà thơ Lê Hồng Thiện