Ý nghĩa của con bù nhìn

Bài viết Ý nghĩa của con bù nhìn thuộc chủ đề về Giải Đáp Thắc Mắt thời gian này đang được rất nhiều bạn quan tâm đúng không nào !! Hôm nay, Hãy cùng Khoa Lịch Sử tìm hiểu Ý nghĩa của con bù nhìn trong bài viết hôm nay nhé ! Các bạn đang xem bài viết : “Ý nghĩa của con bù nhìn”

Đánh giá về Ý nghĩa của con bù nhìn

Trước kia, trên đồng ruộng quê tôi mỗi lần bắt mạ, cấy lúa, hoặc khi lúa chín, để xua đuổi chim cò đến phá hại, nông dân làm những hình nộm cắm xuống ruộng, gọi là “thằng bù nhìn”.

ngoài ra, trên đồng ruộng, bưng biền, lung láng còn có những “cây ngông” do nông dân cắm xuống để giữ cỏ, giữ cá không cho người khác cắt cỏ, đánh bắt cá. Bù nhìn thì thường xuyên người biết, còn “cây ngông” chắc ít ai biết.

Từ “bù nhìn” được đưa vào Từ điển Tiếng Việt và được giải nghĩa: “Vật giả hình người sử dụng để doạ chim, thú hoặc sử dụng diễn tập trong chiến đấu…”. Còn từ “cây ngông” có lẽ là từ địa phương quê tôi nên không thấy xuất hiện trong Từ điển Tiếng Việt.

Không biết vì sao người xưa lại gọi “bù nhìn” là “thằng”, mà không gọi là “con” (con bù nhìn), hoặc “cái” (cái bù nhìn). Không rõ ở những chỗ khác người ta làm bù nhìn bằng cách nào, hình dáng ra sao, ở quê tôi người ta làm hai cách.

Đối với những người khéo tay thì lấy rơm khô bện lại thành hình một người cao lớn. Bện xong người ta lấy quần áo rách mặc vào và đội nón cời cho nó rồi vác ra đồng ruộng cắm xuống đất. Trên tay bù nhìn được cột một cây trúc, hoặc nhánh tầm vông khá dài.

Ở đầu cây cột bọc ni-lông cho gió phất phơ. Cũng có người làm bù nhìn dễ dàng hơn. Họ lấy một khúc tầm vông dài chừng vài thước cắm xuống đất làm trụ.

Rồi lấy một đoạn tầm vông khác nhỏ và ngắn hơn cột vào cây trụ như hai cánh tay dang rộng. Rồi cũng lấy quần áo, nón cời máng vào và cột cây roi như thằng bù nhìn bện rơm. Chim cò thấy bù nhìn tưởng là có người đứng xua đuổi, nên chúng không dám đáp xuống phá ruộng lúa, hoặc hoa màu.

Cây ngông được làm đơn giản hơn bù nhìn rất nhiều, nhưng công dụng của nó không hề đơn giản tý nào. Cây ngông được xem là một biển báo, đúng hơn là một “bảng cấm” không lời, cũng do con người dựng lên để cảnh báo người khác không xâm phạm đến quyền sở hữu của mình.

Cây ngông là một quy ước được bà con quê tôi áp dụng rất lâu đời. Cây ngông gồm có hai phần là “cây” và “ngông”. Đó là một cây tầm vông hoặc cây trúc lớn, phía trên đầu cây người ta cột một cái vòng tròn. Vòng tròn này được bện bằng rơm khô, hoặc tàu chuối khô, hay dây bòng bong…

Hồi đó vùng ven sông rạch quê tôi có thường xuyên bãi bồi, được gọi là láng. Ở những cái láng này cỏ nước, mà chủ yếu là cỏ ma (tên một loại cỏ) mọc rất thường xuyên. Để nuôi giữ cỏ cắt cho trâu bò ăn, chủ láng làm cây ngông cắm xuống láng.

Tuỳ theo láng rộng hay hẹp, để cho những người đi cắt cỏ dạo (những người đi cắt cỏ mọc hoang dã) dễ thấy mà không tự thuận tiện vào cắt, chủ láng cắm một, hoặc vài cây ngông (thường ở đầu láng, giữa láng, cuối láng).

Thấy láng cỏ nào có cắm cây ngông là người cắt cỏ dạo tránh xa, dù không có chủ láng trông giữ. không chỉ những láng cỏ, mà nhiều chủ ruộng còn giữ cỏ trên các bờ ruộng lúa của mình cũng bằng cách cắm ngông. Giáp với các láng ven sông rạch (không có bờ bao) là những đám ruộng rộc, ruộng lung, ruộng lầy…

Những đám ruộng này thường xuyên bùn sình, nhưng nông dân đào đắp được bờ bao và cấy lúa. Sau khi gặt lúa, để giữ cá (chờ khi nước cạn khai ruộng bắt cá), mà không cho ai đến đánh bắt bất cứ cách thức nào, chủ ruộng làm mấy cây ngông cắm xuống ruộng.

Đối với các ao, đìa vậy, để giữ cá, nuôi cá, người ta cũng không cần làm biển “ao nuôi cá” hay “đìa nuôi cá” mà chỉ cắm cây ngông là đủ. Chỉ vậy, không cần viết một câu, một chữ nào hết, vậy mà hầu hết người dân quê tôi hồi ấy đều nghiêm chỉnh chấp hành. Rất ít trường hợp “lén phén” cắt trộm cỏ, hoặc trộm cá ở những láng cỏ, những đám ruộng giữ cá có người cắm cây ngông.

Xã hội ngày càng văn minh tiến bộ, người ta có thường xuyên cách hiện đại để xua đuổi chim thú bảo vệ mùa màng. Trên đồng ruộng giờ ít thấy có thằng bù nhìn đứng canh đuổi chim muông, mà từ xa xưa vua Lê Thánh Tông đã từng viết: “Quyền trọng ra uy trấn cõi bờ/ Vốn lòng vì nước há vì dưa/ Xét soi trước mặt đôi vừng ngọc/ Vùng vẫy trên tay một lá cờ/ Dẹp giống chim muông xa phải lánh…” ( “Người bù nhìn” của vua Lê Thánh Tông). Còn cây ngông ở quê tôi gần như cũng không còn nữa.

Giờ thì gần như ai cũng biết đọc, biết viết, chỗ nào nuôi cỏ thì người ta làm tấm bảng gỗ nhỏ viết “cỏ nuôi” hoặc “nuôi cỏ” cắm xuống đất. Còn ao, hoặc ruộng nào nuôi cá thì người ta làm mấy tấm biển “ao nuôi cá” hoặc “ruộng nuôi cá”, cắm ở nơi dễ thấy nhất.

Có đăng biển hẳn hoi như vậy, nhưng vẫn khó tránh khỏi tình trạng trộm cá bằng cách chích điện, nếu chủ ao, chủ ruộng không có biện pháp canh giữ cẩn thận.

T.L

Khi có ai đó bị người khác lợi dụng, biến thành một kẻ đứng cho có vì, khư khư giữ của cho kẻ khác hoặc chẳng có vai trò, quyền bính gì, người ta hay gọi là “bù nhìn trông dưa” (hay bù nhìn giữ dưa).

Ví dụ: “Nom đẹp mã như thế mà bị nhà lão ta sai phái, biến thành bù nhìn trông dưa cho lão”; “Cái thằng ấy chẳng làm nên công cán gì, chẳng qua là kẻ bù nhìn giữ dưa vô tích sự” v.v… Nếu về các vùng ven, chúng ta sẽ thấy  thấp thoáng trên cánh đồng có rất thường xuyên những con bù nhìn rơm (hay bù nhìn bằng thân cây chuối). Số là, để xua đuổi chim muông, chuột… đến phá phách (như ăn hạt ngô, đỗ, lạc vừa tra; ăn hoa quả, lúa má đang chín; bới trộm khoai, trảy trộm dưa, chặt phá cây trồng…), người ta phải làm các hình nộm giống như người. Hình nộm tết bằng rơm khô, trong có cốt (thường bằng tre, gỗ), hay bằng các thân cây chuối cắm thêm que (thành chân, tay) rồi mặc thêm quần áo, đội mũ nón “nghiêm chỉnh”. Nom từ xa thấy giống y như người thực. Dân gian gọi chúng là những “con bù nhìn” hay “thằng bù nhìn”. Để thêm phần sinh động, người ta còn chăng dây, cắm cờ, giấy các loại, treo cả ống bơ phát ra tiếng động rồi buộc vào thân bù nhìn. Lũ chim chóc, chuột bọ trông xa lại cứ tưởng người thật nên không dám bén mảng đến gần. Có cả những kẻ “đạo chích” nghiệp dư vào ban đêm tối trời muốn đột nhập ăn trộm mấy quả dưa dưới ruộng, hoặc liều lĩnh bới khoai, bẻ bắp trên đồng thì khi thấp thoáng nhìn thấy bù nhìn nhập nhoạng sẽ ngỡ là bóng người, cũng chột dạ không dám liều mà manh động. Chà, cái anh chàng bù nhìn kia thế mà lợi hại ra phết. Nhưng rõ ràng, thực chất anh ta chỉ là thứ vô tri vô giác. Một dạng “diễn viên đóng thế” chẳng biết cái gì. Chính từ ngữ nghĩa thực tế này mà từ bù nhìn (có nhiều địa phương ngày xưa còn nói là “bồ dìn”, “bồ nhìn”) đã chuyển di vào cuộc sống và mang một nghĩa khác, hàm chỉ “một ai đó có chức vị mà thực ra chẳng có quyền hành gì, chỉ răm rắp làm theo lệnh của người khác”. Chẳng hạn ta thường nghe nói: “Đó là một chính phủ bù nhìn do Mỹ dựng lên. Mỹ mà không ưa thì trước sau cái chính phủ ấy cũng đổ thôi”; “Tiếng là Phó Tổng giám đốc nhưng cái ghế ấy do lão Tổng Giám đốc dựng lên nên anh ta chẳng khác gì thằng bù nhìn, ngồi nghe người ta phán rồi gật theo đuôi thôi” v.v… Về xuất xứ, “bù nhìn” được cắt nghĩa là từ do hai thành tố tạo thành: bù = thêm vào để lấp khoảng trống, sự thiếu hụt (như làm bù, ngủ bù, bù lương…); nhìn: Đưa mắt về một hướng nào đó để thấy, để quan sát; tổ hợp chung của bù nhìn có nghĩa là “nhìn bù, nhìn thay, trông hộ”. Tất nhiên cái việc làm thay này xét cho cùng cũng chỉ là cách thức mà thôi. Trong cuộc sống, cũng không ít người sa vào hoàn cảnh “ngu dốt” như vậy. Họ bị người đời lợi dụng, dựng lên, rồi cứ thế nhắm mắt làm theo sự bố trí “giật dây” của người khác, máy móc bảo vệ quyền lợi của người khác. Chẳng hạn, có ai đó nhận một chức danh hình thức trong cơ quan tổ chức nào đấy nhưng xét cho cùng chỉ là “danh hão” chứ quyền bính chẳng thấy đâu, hay chính quyền Trần Trọng Kim ngày xưa do Nhật dựng nên (6.1945) để che mắt thiên hạ, phục vụ cho mưu đồ cai trị của chúng chứ “ông thủ tướng” này chẳng có thực quyền gì hết. Họ có khác gì những anh chàng “bù nhìn trông dưa” kia đâu:

Nộm rơm đứng gác ruộng dưaKhổ thân từ sáng đến trưa, bù nhìn…

Cùng chuyên mục

Tin nổi bật

Các câu hỏi về ý nghĩa bù nhìn

Các Hình Ảnh Về ý nghĩa bù nhìn

Tham khảo kiến thức về ý nghĩa bù nhìn tại WikiPedia