Tuổi thơ ai cũng biết Chi chi chành chành nhưng có ai hiểu ý nghĩa bài đồng dao này?

Sở dĩ vì sao ý nghĩa của bài đồng dao này không được thường xuyên người biết đến là do trong quá trình truyền miệng, “Chi chi chành chành” đã có có sự biến tấu về nội dung khá phong phú và gần như hoàn toàn khác so với bản gốc.

Phiên bản mà có lẽ thường xuyên người từng nghe nhất là:

Chi chi chành chành

Cái đanh thổi lửa

Con ngựa chết trương

Ba vươn bú tí

Bắt dế đi tìm

Ù à ù ập

Hay một phiên bản khác vần điệu hơn:

Chi chi chành chành

Cái đanh thổi lửa

Con ngựa mất cương

Ma vương ngũ đế

Bắt dế đi tìm

Ù à ù ập

Thế nhưng cả hai phiên bản trên đều khác so với bản gốc. Theo giải thích của sách Kinh Thi Việt Nam của nhà văn Trương Tửu, bài vè này được ghi lại trong giai đoạn lịch sử những năm 1856 – 1888 khi đất nước ta rơi vào loạn lạc, bị giặc Pháp xâm lược, triều đình rối loạn. cụ thể là:

– Câu đầu: Chu tri rành rành có nghĩa là bố cáo cho mọi người đều biết.

– Câu thứ 2: Cái đanh nổ lửa nói về tiếng súng của quân đội Pháp bắn vào Đà Nẵng.

– Câu thứ 3: Con ngựa đứt cương chỉ việc băng hà của vua Tự Đức vào năm 1883 và sự rối loạn của triều đình Huế lúc bấy giờ. Sự kiện này cho thấy rằng câu “con ngựa mất cương” hợp lý và có ý nghĩa hơn ‘con ngựa chết trương’.

– Câu thứ 4: Ba vương tập đế chỉ vào việc không quá chưa đầy 1 năm từ tháng 9 năm 1884 sau khi vua Tự Đức mất, đã có liên tiếp 3 vị vua thay nhéu lên ngôi là Hiệp Hòa, Kiến Phúc và Hàm Nghi.

– Câu thứ 5: Cấp kế đi tìm nói về việc Tôn Thất Thuyết vì bị Thống Chế De Coursy xử ép nên đêm 22 tháng 5, 1885 liều đánh úp dinh Khâm Sứ và đồn Mang Cá ở Huế. Việc thất bại, Thuyết đem vua đi trốn rồi truyền hịch Cần Vương đi khắp nơi. Quân Pháp một mặt lo dẹp loạn, một mặt cấp tốc cho người đi tìm vua Hàm Nghi để làm yên lòng dân.

– Câu cuối: Hú tim òa ập chỉ vào việc tên Trương Quang Ngọc làm phản, cùng với suất đội hầu cận vua Hàm Nghi là Nguyễn Đình Tình, nửa đêm 26 tháng 9, 1888 cùng 20 thủ hạ xông vào chỗ vua tạm trú ở làng Tả Bảo, huyện Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình, bắt vua trong lúc đang ngủ.