Quyền chiếm hữu là gì? Phân loại quyền chiếm hữu tài sản?

Chiếm hữu là việc lắm giữ của cải/tài sản một cách trực tiếp hoặc gián tiếp, mặc khác khi đi sâu tìm hiểu thông tin về vấn đề này không phải cũng hiểu rõ quyền chiếm hữu là gì? Chiếm hữu được pháp luật quy định như thế nào? Xuất phát từ việc tìm hiểu và nắm bắt được như thế nào là chiếm hữu từ đó chúng ta có thể xác định được việc chiếm hữu là có hợp pháp hay không? Một hành vi chiếm hữu theo quy định của luật được xác định là có ngay tình hay không? Từ đó áp dụng pháp luật một cách đúng đắn, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, đảm bảo công bằng xã hội.

Tư vấn pháp luật trực tuyến miễn phí qua tổng đài: 1900.6568

1. Quyền chiếm hữu tài sản là gì?

Theo hệ thống pháp luật các nước Civil Law thì quyền chiếm hữu là một quan hệ thực tế của quyền sở hữu. Quyền sở hữu bao gồm ba quyền: quyền dùng (usus), quyền thu lợi (fructus) và quyền định đoạt (abusus). Chủ sở hữu thông qua quyền chiếm hữu để thực hiện quyền sử dụng, thu lợi và định đoạt tài sản của mình.

Bộ luật Dân sự Đức quy định:“ Chiếm hữu một vật được đắc thủ bởi việc nắm giữ quyền kiểm soát thực tế đối với vật). Quyền chiếm hữu là một quyền năng của chủ sở hữu tự mình nắm giữ, quản lý tài sản thuộc sở hữu của mình.” 

Theo Bộ Luật Dân sự của Quebec ( Canada): “Chiếm hữu là việc thực hiện trong thực tế bởi bản thân một người hoặc bởi người khác đã và đang nắm giữ một của cải/tài sản, một vật quyền, với ý chí hành động như người nắm giữ quyền đó, chiếm giữ ổn định, liên tục, công khai.”

Theo quy định của pháp luật Việt Nam chi tiết trong Bộ Luật Dân sự 2015 đã ghi nhận  chiếm hữu thành một điều luật độc lập trong Bộ Luật Dân sự 2015 là thể hiện cách tiếp cận mới của các nhà làm luật. Theo đó chế định chiếm hữu được coi là một chế định tồn tại độc lập so với chế định sở hữu. Theo đó quyền chiếm hữu là Quyền của một chủ thể pháp luật được nắm giữ, quản lí của cải/tài sản trên thực tế hoặc danh nghĩa pháp lí theo quy định của pháp luật và được pháp luật bảo vệ.

2. Phân loại về chiếm hữu tài sản quy định tại Bộ Luật Dân sự:

Theo quy định của Bộ Luật dân sự 2015 Điều 179 quy định, “Chiếm hữu là việc chủ thể nắm giữ, chi phối tài sản một cách trực tiếp hoặc gián tiếp như chủ thể có quyền đối với tài sản”. có khả năng thấy chủ thể nắm giữ, chi phối của cải/tài sản người được chủ sở hữu ủy quyền, người có quyền chiếm hữu tài sản trên cơ sở một giao dịch dân sự hợp pháp, người được Nhà nước giao quyền chiếm hữu không theo thông qua quyết liệt có hiệu lực hoặc qua một bản án có hiệu lực pháp luật, người chiếm hữu không theo ý chí của chủ sở hữu.

Căn cứ dựa trên những quy định của pháp luật thì chiếm hữu được phân loại gồm: 

Thứ nhất, Chiếm hữu ngay tình:

 Căn cứ vào Điều 180 Bộ Luật Dân sự 2015 Chiếm hữu ngay tình là việc chiếm hữu mà người chiếm hữu có căn cứ để tin rằng mình có quyền đối với tài sản đang chiếm hữu”.Chiếm hữu ngay tình là việc chiếm hữu mà người chiếm hữu có căn cứ để tin rằng mình có quyền đối với của cải/tài sản đang chiếm hữu, bao gồm hai loại là: chiếm hữu có căn cứ pháp luật và chiếm hữu không có căn cứ pháp luật nhưng ngay tình.

– Việc chiếm hữu có căn cứ pháp luật được ghi nhận tại Điều 165 Bộ Luật Dân sự 2015 bao gồm: Chủ sở hữu chiếm hữu tài sản; người được chủ sở hữu ủy quyền quản lý của cải/tài sản; người được chuyển giao quyền chiếm hữu thông qua giao dịch dân sự phù hợp với quy định pháp luật; người phát hiện và giữ tài sản vô chủ, tài sản không xác định được ai là chủ sở hữu, của cải/tài sản bị đánh rơi, bị bỏ quên, bị chôn, giấu, bị vùi lấp, chìm đắm phù hợp với khó khăn theo quy định của Bộ luật này, quy định khác của pháp luật liên quan; người phát hiện và giữ gia súc, gia cầm, vật nuôi dưới nước bị thất lạc phù hợp với khó khăn theo quy định của Bộ luật này, quy định khác của pháp luật có liên quan; và các trường hợp khác do pháp luật quy định. Việc chiếm hữu không phù hợp với những nội dung trên được coi là chiếm hữu không có căn cứ pháp luật. 

Xem thêm: Chiếm hữu không có căn cứ pháp luật theo Bộ luật dân sự 2015

– Đối với người chiếm hữu không có căn cứ pháp luật nhưng ngay tình thì không biết và không thể biết việc chiếm hữu tài sản là không có căn cứ pháp luật (yếu tố khách quan): không buộc chủ thể nhận thức được việc chiếm hữu của mình là không có căn cứ pháp luật, trong trường hợp này, dù không đòi hỏi điều kiện phải biết về tình trạng chiếm hữu của tài sản nhưng người chiếm hữu không có căn cứ pháp luật ngay tình này có khả năng có sự nghi ngờ, chưa thực sự chắc chắn vào việc chiếm hữu của mình là hợp pháp hay không hợp pháp.

Thứ hai, Chiếm hữu không ngay tình:

Căn cứ vào điều 181 Bộ Luật Dân sự 2015″ Chiếm hữu không ngay tình là việc chiếm hữu mà người chiếm hữu biết hoặc phải biết rằng mình không có quyền đối với của cải/tài sản đang chiếm hữu.”

Ngược lại với chiếm hữu ngay tình, chiếm hữu không ngay tình là trường hợp đòi hỏi người chiếm hữu phải nhận thức được mình không có quyền đối với tài sản, việc chiếm hữu của mình là không có căn cứ pháp luật. Biết và buộc phải biết mình không có quyền đối với tài sản đang chiếm hữu của người chiếm hữu là cơ sở pháp lý để pháp luật buộc họ phải chấm dứt việc chiếm hữu thực tế đối với của cải/tài sản, hoàn trả lại tài sản cho chủ thể có quyền đối với của cải/tài sản, bồi thường thiệt hại nếu có do hành vi chiếm hữu bất hợp pháp gây ra ra theo Điều 579.

Nghĩa vụ hoàn trả “1. Người chiếm hữu, người dùng của cải/tài sản của người khác mà không có căn cứ pháp luật thì phải hoàn trả cho chủ sở hữu, chủ thể có quyền khác đối với của cải/tài sản đó; nếu không tìm được chủ sở hữu, chủ thể có quyền khác đối với tài sản thì phải giao cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền, trừ trường hợp quy định tại

Điều 236 của Bộ luật này.”2. Người được lợi về của cải/tài sản mà không có căn cứ pháp luật làm cho người khác bị thiệt hại thì phải hoàn trả khoản lợi đó cho người bị thiệt hại, trừ trường hợp quy định tại Điều 236 của Bộ luật này. Và khoản 1 Điều 581 nghĩa vụ hoàn trả hoa lợi, lợi tức  ‘Người chiếm hữu, người dùng tài sản, người được lợi về tài sản mà không có căn cứ pháp luật và không ngay tình thì phải hoàn trả hoa lợi, lợi tức thu được từ thời điểm chiếm hữu, dùng tài sản, được lợi về của cải/tài sản không có căn cứ pháp luật.”

Thứ ba, Chiếm hữu liên tục:

Chiếm hữu liên tục được ghi nhận tại quy định trên được hiểu là việc chiếm hữu về mặt thực tế và về mặt pháp lý của một chủ thể đối với tài sản. Chiếm hữu về mặt thực tế là việc chủ sở hữu, hoặc người có quyền chiếm hữu tự mình nắm giữ của cải/tài sản. Khi chủ sở hữu trao quyền chiếm hữu của cải/tài sản của mình cho một chủ thể khác, thì chủ sở hữu chỉ có quyền chiếm hữu về mặt pháp lý đối với tài sản, còn chủ thể được chủ sở hữu trao quyền chiếm hữu thì có quyền chiếm hữu thực tế đối với của cải/tài sản. Đây là trường hợp chủ sở hữu trao quyền chiếm hữu thực tế một cách tự nguyện.Tính liên tục của chiếm hữu được ghi nhận bao gồm hai khó khăn: việc chiếm hữu diễn ra trong một khoảng thời gian xác định và điều kiện thứ hai là không có tranh chấp về quyền đối với của cải/tài sản hoặc có tranh chấp nhưng chưa được giải quyết bằng một bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật tại Tòa án hoặc cơ quan nhà nước có thẩm quyền khác. Việc chiếm hữu của chủ thể không bị gián đoạn trong quy trình chiếm hữu cùng lúc ấy không xảy ra các tranh chấp về quyền sở hữu, quyền chiếm hữu, quyền sử dụng,… đối với tài sản, hoặc nếu có những loại tranh chấp này thì chưa được giải quyết tại tòa án hoặc cơ quan nước có thẩm quyền bằng một bản án hoặc quyết định có hiệu lực pháp luật

Thứ tư, Chiếm hữu công khai:

Pháp luật về dân sự quy định tại Điều 183 Bộ Luật Dân sự 2015 Chiếm hữu công khai là việc chiếm hữu được thực hiện một cách minh bạch, không giấu giếm; tài sản đang chiếm hữu được sử dụng theo tính năng, tác dụng và được người chiếm hữu bảo quản, giữ gìn như tài sản của chính mình. 2. Việc chiếm hữu không công khai không được coi là căn cứ để suy đoán về tình trạng và quyền của người chiếm hữu được quy định tại Điều 184 của Bộ luật này.” Chiếm hữu công khai được thể hiện chính là ở việc người chiếm hữu thực hiện các ảnh hưởng vật chất đối với của cải/tài sản một cách minh bạch, không giấu giếm. Người chiếm hữu có thể nắm giữ, chi phối của cải/tài sản một cách rõ ràng, không che giấu vì một ý đồ gì.

Cần phân biệt việc chiếm hữu giấu giếm với trường hợp chiếm hữu với loại của cải/tài sản đặc thù không thể hiện ra bên ngoài, ví dụ: mua vàng để cất giữ trong két sắt, dù không thể hiện ra bên ngoài cho các chủ thể khác biết về việc để dành của cải/tài sản là vàng này nhưng người chiếm hữu này không hướng đến việc giấu giếm nhằm một ý đồ gì. ngoài ra, chiếm hữu công khai còn thể hiện qua việc chủ thể chiếm hữu có đầy đủ căn cứ chứng minh tình trạng chiếm hữu của mình đối với tài sản, thể hiện tính minh bạch trong việc chiếm hữu tài sản.

Xem thêm: Quy định về quyền chiếm hữu, quyền sở hữu tài sản

Như vậy, việc ghi nhận  quy định “chiếm hữu” chi tiết là quyền chiếm hữu có ý nghĩa quan trọng trong thực tiễn đời sống xã hội: người đang thực tế chiếm hữu sẽ được suy đoán là chiếm hữu ngay tình và được bảo vệ trước sự xâm phạm của các chủ thể khác. Nếu các chủ thể khác muốn bác bỏ việc chiếm hữu của một chủ thể là không ngay tình thì phải chứng minh.

Với ghi nhận này, xác định được việc chiếm hữu là có hợp pháp hay không, một hành vi chiếm hữu là có ngay tình hay không, từ đó áp dụng pháp luật một cách đúng đắn, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, đảm bảo công bằng xã hội. Chế định chiếm hữu là cơ sở pháp lý để những người thực thi pháp luật xử lý những tranh chấp về quyền sở hữu nói chung, quyền chiếm hữu nói riêng. không chỉ thế, nó còn có ý nghĩa quan trọng trong việc xác định một hành vi là có cấu thành một tội phạm xâm phạm quyền sở hữu hay không và có ý nghĩa trong việc xác định tội phạm ở từng giai đoạn.

Bài viết được thực hiện bởi: Luật sư Nguyễn Văn Dương

chức vụ: Giám đốc công ty

Lĩnh vực tư vấn: Dân sự, Hình sự, công ty

Trình độ đào tạo: Thạc sỹ Luật, MBA

Số năm kinh nghiệm thực tế: 10 năm

Tổng số bài viết: 10.212 bài viết

Mua thôn tính bằng vốn vay là gì? Ví dụ về mua thôn tính bằng vốn vay?

Khái quát chung về chiếm hữu ngay tình? So sánh chiếm hữu ngay tình và chiếm hữu không ngay tình?

Quy định về quyền chiếm hữu, quyền sở hữu tài sản. Người có quyền chiếm hữu không hoàn toàn là người có quyền sở hữu? Quy định về quyền sở hữu của cải/tài sản mới nhất năm 2021.

Nội dung của quyền sở hữu bao gồm những quyền gì? Trong ba quyền chiếm hữu, sử dụng, định đoạt quyền nào quan trọng nhất? Quyền của người sở hữu quyền nào là tối cao?

Chiếm hữu có căn cứ pháp luật và chiếm hữu không có căn cứ pháp luật? xin cho mình hỏi thế nào là chiếm hữu có căn cứ pháp luật, chiếm hữu không có căn cứ pháp luật nhưng ngay tình?

Chiếm hữu không có căn cứ pháp luật theo Bộ luật dân sự 2015? Chiếm hữu không có căn cứ pháp luật là việc chiếm hữu đối với một của cải/tài sản mà không dựa trên những căn cứ của pháp luật.

Chiếm hữu là gì? Các hình thức chiếm hữu? Suy đoán về tình trạng và quyền của người chiếm hữu? Bảo vệ việc chiếm hữu như thế nào?

Chiếm hữu, dùng hoặc được lợi về của cải/tài sản không có căn cứ pháp luật? Nghĩa vụ hoàn trả tài sản chiếm hữu, dùng hoặc được lợi về của cải/tài sản không có căn cứ pháp luật?

Quyền lợi của người chiếm hữu ngay tình trong kiện đòi lại của cải/tài sản. Người thứ ba chiếm hữu ngay tình có quyền lợi gì?

Đất trồng cây lâu năm là gì?Thời hạn sử dụng đất trồng cây lâu năm? hồ sơ gia hạn đất trồng cây lâu năm khi hết hạn dùng?    

Dân quân tự vệ là gì? Dân quân tự vệ có phải tham gia nghĩa vụ quân sự không? Những trường hợp không phải tham gia nghĩa vụ quân sự?

Trợ cấp BHXH một lần là gì? Mẫu đơn đề nghị hưởng trợ cấp BHXH một lần? Hướng dẫn lập mẫu đơn đề nghị hưởng trợ cấp BHXH một lần?

Đua xe trái phép là gì? thuật ngữ tiếng Anh? Đua xe trái phép bị phạt bao nhiêu tiền? Mức phạt khi xử lý hành chính? Xử lý hình sự hành vi đua xe trái phép khi nào?

Rác thải nhựa là gì? Nguồn gốc của rác thải nhựa? tác nhân gây ra ô nhiễm rác thải nhựa? Biện pháp khắc phục ô nhiễm rác thải nhựa?

Chất thải rắn là gì? Phân loại chất thải rắn? Phân loại chất thải rắn sinh hoạt? Xử lý chất thải rắn sinh hoạt được quy định như thế nào?

hồ sơ xử phạt vi phạm hành chính là gì? hồ sơ xử phạt vi phạm hành chính có tên được dịch sang tiếng Anh là gì? giấy tờ xử phạt vi phạm hành chính gồm những gì? quá trình, Thủ tục xử phạt vi phạm hành chính đúng pháp luật?

Trái phiếu Chính phủ là gì? Mua trái phiếu Chính phủ và xem lãi suất trái phiếu CP ở đâu?

Luận văn là gì? Luận văn được dịch với tên trong tiếng Anh là gì? Hướng dẫn cách trình bày luận văn ấn tượng?

Môi trường học tập là gì? Môi trường học tập với tên trong tiếng Anh là gì? Đặc điểm của môi trường học tập? Vai trò của môi trường học tập?

Chứng từ thông tin ngân hàng là gì? Chứng từ thông tin ngân hàng được dịch với tên tiếng Anh là gì? Nội dung của chứng từ thông tin ngân hàng? Ý nghĩa của chứng từ thông tin ngân hàng?

Phiếu đăng ký dự tuyển viên chức là gì? Phiếu đăng ký dự tuyển viên chứcđể làm gì? Mẫu phiếu đăng ký dự tuyển viên chức? Hướng dẫn ghi mẫu phiếu đăng ký dự tuyển viên chức?

Tự nguyện là gì? Biểu hiện của tự nguyện? Ý nghĩa và ví dụ về tự nguyện?

Khái quát về bảo hiểm y tế? Mua bảo hiểm y tế trước khi sinh bao lâu để được dùng?

Mẫu kết luận kiểm định môi trường là gì? Mẫu kết luận kiểm định môi trường? Hướng dẫn dùng mẫu kết luận kiểm định môi trường? Quy định của pháp luật về kiểm định môi trường?

Mẫu giấy phép mang vũ khí( VC5) là gì? Mẫu giấy phép mang vũ khí( VC5)? Hướng dẫn sử dụng mẫu giấy phép mang vũ khí( VC5)? Quy định của pháp luật về cấp giấy phép mang vũ khí?

Mẫu quyết liệt chỉ định thầu mua thiết bị là gì? Mẫu quyết định chỉ định thầu mua thiết bị? Hướng dẫn dùng mẫu quyết định chỉ định thầu mua thiết bị? Quy định của pháp luật về chỉ định thầu mua thiết bị?

Hạnh phúc gia đình là gì? Nền tảng một gia đình hạnh phúc?

quyết định hoãn thi hành quyết liệt phạt tiền là gì? Mẫu quyết liệt hoãn thi hành quyết liệt phạt tiền? Hướng dẫn mẫu quyết liệt hoãn thi hành quyết định phạt tiền?

quyết định gia hạn thời hạn ra quyết liệt xử phạt vi phạm hành chính là gì? Mẫu quyết liệt gia hạn thời hạn ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính? Hướng dẫn mẫu quyết liệt gia hạn thời hạn ra quyết liệt xử phạt vi phạm hành chính?